Ελληνική λαϊκή (ή δημοτική) και αστική (ή λόγια) μουσική

Η λαϊκή μουσική παράδοση των Ελλήνων ή όπως είναι πιο γνωστό τα δημοτικά τραγούδια και οι χοροί, αποτελούν το δεύτερο μεγάλο κομμάτι της Εθνικής μας μουσικής, μετά την Εκκλησιαστική (ή Βυζαντινή). Μαζί με αυτήν εντάσσεται και η αστικολαϊκή παράδοση που επικράτησε στα αστικά κέντρα του Ελλαδικού και Μικρασιατικού χώρου.


Τα οργανικά κομμάτια και τα τραγούδια της αστικής μουσικής είναι συνθέσεις ανωνύμων αλλά και επωνύμων δημιουργών, που έχουν σχέση με το λεγόμενο «εξωτερικό μέλος», δηλαδή έχουν επιρροές Περσικής, Αραβικής, Τουρκικής, Βαλκανικής και Ευρωπαϊκής μουσικής. Η λαϊκή μουσική μεταβιβάστηκε με την προφορική παράδοση από γενιά σε γενιά, ενώ μέρος της αστικής καταγράφηκε με διάφορες σημειογραφίες όπως η Βυζαντινή παρασημαντική, η γραφή του Δ. Καντεμίρη και τέλος το πεντάγραμμο.


Το ιδιαίτερο ύφος των τραγουδιών κάθε τοπικής κοινότητας διατηρήθηκε ανέπαφο μέχρις εμάς μέσω των ντόπιων ερασιτεχνών τραγουδιστών και μουσικών.

Η μουσική αυτή δεν αφορά μια ιστορική περίοδο, αλλά εκτυλίσσεται μέσα στο σύνολο του χρόνου, με έμφαση από τους μέσους χρόνους του Βυζαντίου μέχρι σήμερα. Οι κλειστές αγροτικές κοινωνίες κράτησαν τα ιδιαίτερα ακούσματα της μουσικής τους παράδοσης, καθώς νέες και αλλοεθνείς κουλτούρες έκαναν την εμφάνισή τους. Έτσι, η ποικιλία των τοπικών παραδόσεων μοιάζει με τα διαφορετικά χρονικά επίπεδα που φέρνει στο φως η σκαπάνη των αρχαιολόγων. Για αυτόν τον λόγο ο θεωρητικός της σύγχρονης Βυζαντινής μουσικής, Χρύσανθος λέει ότι η μουσική μας δεν είναι παλιά, ούτε νέα, αλλά η ίδια μουσική κατά καιρούς τελειοποιημένη. Μέσα σε αυτήν συνυπάρχουν από πρωτόγονα είδη όπως η Ηπειροθεσσαλική πεντατονία ή οι «λυροτσάμπουνες» μελωδίες του Αιγαίου Πελάγους, μέχρι τα νεότερα αστικολαϊκά είδη του Ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού.
Μέσω της προφορικότητας από την μία μεριά και της δισκογραφίας από την άλλη, έφτασε ως εμάς ένας μεγάλος όγκος πληροφοριών, μέσα από μία διαδικασία συνεχούς μετάπλασης. Η ομοιότητα των ρυθμών και των φραστικών δομών με την αρχαία ελληνική προσωδιακή μετρική, καθώς και η επιβίωση παλαιότατων συστημάτων (κλιμάκων) και των διαστημάτων τους μέσα στο δημοτικό τραγούδι, επιβεβαιώνουν την μεγάλη παλαιότητα των καταβολών της λαϊκής μουσικής. Αρχαία καταγωγή έχουν τα είδη του δημοτικού τραγουδιού όπως:
* τα τραγούδια του αγερμού (κάλαντα),
* τα χελιδονίσματα,
* τα τραγούδια του γάμου,
* τα εργατικά,
* τα δρομικά (πατινάδες),
* τα μοιρολόγια,
* τα νανουρίσματα,
* οι παραλογές,
* τα ακριτικά κ.α.

Σήμερα έχουν αλλάξει οι κοινωνικές συνθήκες που γέννησαν την μουσική αυτή και ο Δυτικός πολιτισμός με την νέα ψηφιακή τεχνολογία και την ταχύτητα εξάπλωσης της πληροφορίας, έχει συγχωνεύσει όλες τις άλλες παραδόσεις. Αποτέλεσμα είναι η ισοπέδωση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και η αντίσταση που συνεπάγεται η διατήρησή τους που καταντά όμως επί το πλείστον, ένας γραφικός φολκορισμός.